مرکز کوهورت

در بین مطالعات پژوهشی، مطالعه آینده نگر مبتنی بر جمعیت (کوهورت)، دشوارترین و در عین حال، اثربخش ترین نوع مطالعه در نظام سلامت کشورها، بهترین گزینه برای بررسی سیر و محاسبه بار بیماری ها و در نهایت، پیشگیری، تشخیص و درمان زودهنگام آنها برای کاستن از هزینه های سلامت است.

مطالعات آینده نگر مبتنی بر جمعیت (کوهورت) از 60 سال پیش در آمریکا و انگلستان و سپس در سایر کشورهای اروپایی شکل گرفت و پس از حداقل 30 سال پیگیری توانست پزشکی مبتنی بر شواهد را تقویت و در حقیقت پی ریزی کند. تا جایی که امروزه پیشرفتهای شگرف علم ژنتیک در سه دهه اخیر و به کارگیری علم ژنتیک و بیولوژی مولکولی همراه با شناخت عوامل محیطی و شیوه زندگی سالم در مطالعات بزرگ مبتنی بر جمعیت در سطح جهان، آینده روشن و امیدوار کننده ای را تحت عنوان  precision medicine برای دهه های آتی رقم زده است .

در ایران سابقه مطالعات کوهورت به سال 1366 باز می گردد و نخستین مطالعات کوهورت در  استانهای تهران، اصفهان و سپس گلستان اجرا شد.

مطالعه آینده نگر مبتنی بر جمعیت کوهورت گلستان، بزرگترین مطالعه کوهورت خاورمیانه و شمال آفریقاست که در منطقه شمال شرق ایران (گلستان) با هدف شناسایی علل سرطان ها، بویژه سرطان های دستگاه گوارش فوقانی و از همه مهمتر سرطان مری و معده بر روی جمعیتی بیش از 50 هزار شرکت کننده و برای پیگیری به مدت 30 سال به اجرا درآمد و  ضمن شناسایی 10 عامل مهم ایجاد سرطان  و دستاوردهای ملی و بین المللی که در این زمینه به همراه داشت، همچنین به مطالعات مهمی در زمینه سایر بیماری های مزمن غیرواگیر که 80 درصد بار بیماری ها در ایران را به خود اختصاص داده اند، انجامید.

از سوی دیگر این مطالعه در 30 شهریور 1394 در رفسنجان کلید خورد و با کوهورت بزرگسالان آغاز شد. بعد از گذشت مدتی کوهورت های دندان، چشم، جوانان، مادران باردار و نوزادان و مس سرچشمه شکل گرفتند و اکنون پس از قریب به 6 سال از عمر کوهورت، کارمندان تحصیلکرده این مرکز با حداقل حقوق کارگری مشغول پیگیری فاز های دوم و سوم این مطالعه هستند. 

اما مشکلات این طرح فقط به مجاب کردن مراجعین برای حضور خلاصه نمی شود بلکه از سوی دیگر بایستی برخی مسئولین دانشگاه را نیز توجیه کرد که هم اکنون کارمندان این مرکز، مشغول به انجام امور مربوط به این طرح بوده و هر کدام در بخش مربوط به خود بایستی حضور داشته باشند و عدم حضورشان موجب اختلال در مطالعه خواهد شد. و از آنجا که این مطالعه، دستاوردهای بی نظیری برای کشور، هم در ایجاد زیرساخت های علمی پژوهشی و تشکیل گنجینه عظیم اطلاعات پزشکی برای محققان و هم در  خصوص ارائه خدمات تشخیصی و درمانی پیشرفته به بیماران و معرفی الگوها و برنامه های پیشگیرانه برای بیماری های مزمن، به همراه دارد و علاوه بر آن، دستاوردهای دارویی ارزشمندی که حاصل 20 سال تحقیقات علمی بوده، شامل قرص پلی پیل برای پیشگیری از سکته های قلبی و مغزی و کاهش مرگهای زودرس در ایران و نیز قرص سووداک برای درمان قطعی هپاتیت C مبتلایان با همه ژنوتایپ ها، از دیگر ثمرات کاربردی آن بوده است. لذا در کنار این همه مزایا که حاصل زحمات کادری زحمتکش و تحصیلکرده با حقوق حداقل کارگری است که 22 نفر از آن ها در کوهورت رفسنجان مشغول به کار هستند و حداقل حق مسلم این کارمندان مشخص شدن وضعیت کار، ثبات و امنیت شغلی آن هاست. 

گاهی باید به خاطر مزایای علمی بسیار زیاد یک مطالعه، اندکی از ضررهای مالی حاصل شده چشم پوشی کرد یا حتی با اندک همت و تدبیری، چاره ای اندیشید تا از مقالات حاصل از کوهورت برای خود مرکز درآمدزایی شود.